Connectiecommunicatie: zo blijf je (zélfs in lastige situaties) in verbinding met je kind

Speelsheid gaat over het uiten van vreugde, plezier, hoop en luchtigheid. Het is echter ook een van de eerste dingen die verdwijnt als we als ouder het gedrag van ons kind als lastig ervaren. Jammer, want juist die humor en luchtigheid kunnen onwijs helpend zijn in zulke situaties. Bij deze daag ik je uit om die speelsheid eens wat vaker te gebruiken. Vervang je strenge stem voor een speelse toon en ervaar hoe emotie en sfeer positief kunnen omslaan. Een menselijk vleugje magie dus, dat je altijd binnen handbereik hebt. Een ding is zeker: als je je geïrriteerd, gefrustreerd of ongeduldig voelt, dan kan speelsheid heel veel brengen. Maar… eigenlijk is deze ‘S’ gewoon (bijna) áltijd een goed idee. ;-)

Verwar speels zijn niet met het uithangen van de lolbroek

Voordat je die lolbroek of grapjas aantrekt: nope, dat is niet wat speelsheid inhoudt. speelsheid gaat niet over grapjes maken en moppen tappen - en ook niet over het opfleuren van je kind als deze verdrietig is. Waar het dan wel over gaat? Samen plezier maken, niets meer, niets minder. Gebruik speelsheid wanneer het passend voelt om de relatie te versterken en samenwerking te vergroten. Het helpt om het lichaam te reguleren, om terug in balans te komen en om problemen op te lossen… met elkáár - in verbinding dus. Wát je zegt is hierin minder belangrijk dan hoé je het zegt. Die speelse en lichte toon dus.

Voorbeelden van speelsheid 

• Je van de domme houden
• Grappige geluiden maken
• Samen iets leuks doen / erover praten
• Gekke bekken trekken / vreemde taal spreken
• Samen lachen
• Het gebruik van een ‘voorleesstem’
• Ongegeneerd dansen 

Speelsheid in de praktijk

Niet

• Met boze stem: “Houd eens op en doe gewoon wat ik van je vraag!”
• Wijzend en afkeurend: “Waarom moet je nou altijd zo lastig doen?”

Wel

• Terwijl je danst en schudt: “Ojee, mijn lichaam gaat bewegen. Ik kan niet meer stoppen… HELP!”
• Terwijl je een paard imiteert: “Spring op mijn rug, dan brengt dit paard je even naar boven!”

Acceptatie gaat over het ‘horen’ en ‘zien’ van de belevingswereld van je kind. Word je als ouder geconfronteerd met lastig gedrag, dan kan het zijn dat je geneigd bent om te proberen de gedachten en/of gevoelens van je kind te veranderen. Helaas werkt dit juist averechts. Lees: het wordt érger. Zo’n situatie vraagt dus eigenlijk van je om de neiging van overtuigen, uitleggen of oplossen te onderdrukken. Het is de kunst om de beleving van je kind te accepteren. Lukt het je om deze beleving (gedachten, gevoelens, wensen en behoeften) te ‘zien’? Dan help je jouw kind om meer inzicht te krijgen in zijn eigen binnenwereld (wat voelt deze? En waarom?). Alle kinderen hebben erkenning nodig voor de dingen waarmee ze worstelen. Maar… verwar erkenning van alle gevoelens niét met het accepteren van al het gedrag. Oftewel: accepteer de binnenwereld, maar begrens schadelijk gedrag. 

De ‘wat’ kan niet zonder de ‘hoe’ 

Wist je dat onze ouderlijke reacties vaak minder accepterend zijn dan we zelf denken en zouden willen? Wat je zegt is één, maar hoe je het zegt is een tweede - en minstens zo belangrijk. Een fijne reactie is dus een samenkomst van beide punten. Als jouw reactie niet-helpend voelt, kan je kind zomaar besluiten om te stoppen met delen. Want: deze voelt zich misschien wel veroordeeld. Of niet serieus genomen. En laat dat nu net een mega communicatiestopper zijn. Gelukkig heb je net zo goed ook communicatieboosters. Acties die helemaal niet zo lastig hoeven te zijn. Denk aan het tonen van interesse, begrip hebben en het aannemen van een accepterende toon.

Acceptatie in de praktijk

Kind: “Ik haat school. Ik ga echt niet!”

Geen handige reactie

• Relativering: “Maar je vond het zo leuk gisteren!”
• Want: je kind voelt zich niet serieus genomen. Je zegt indirect te twijfelen aan zijn/haar uitspraak, omdat het gisteren anders was. je kind vraagt niet om relativering, maar wil zich gehoord en geaccepteerd voelen.

Wel een fijne reactie

• Acceptatie: “Je baalt ervan dat je vandaag naar school moet, dat is ook echt stom. Je zou natuurlijk liever thuis blijven, dat moet frustrerend zijn voor je.”
• Want: tsja… voel maar. ;-)

IJsbergpraat: gedrag (topje) vs. gevoelens (onder het wateroppervlakte)

Ja ja, de welbekende metafoor van de ijsberg. Het is namelijk superbelangrijk en -helpend om verder te kijken dan het gedrag. Want: wat we zien is het gedrag (het topje van de ijsberg), maar de gevoelens die daaronder schuilgaan (onder het wateroppervlakte) is wat de échte inhoud is (wat tot die zichtbare top leidt). Denk hierbij aan gedachten, gevoelens, wensen en behoeften bijvoorbeeld. Klopt: zaken die lekker goed verstopt zitten en zich niet een, twee, drie laten zien. Je zult dus iets dieper moeten duiken - mét een langere adem.

Vergeet die grenzen niet! 

De grootste opvatting binnen stromingen die aandacht hebben voor emoties, gevoelens en behoeften van kinderen, is dat alles kan en mag. Ouders zijn volgers - en grenzen? Die zijn er niet. Ho, stop. Dat is natuurlijk niet zo. Gelukkig maar trouwens, anders zou het een behoorlijk zooitje ongeregeld worden. Grijp ik toch weer even terug naar het eerdere artikellinkje in dit artikel, waarin ik meer uitleg over gevoelens erkennen vs. gedrag accepteren. Want: alle gevoelens mogen er zijn, maar schadelijk gedrag is niet acceptabel. Wordt er bijvoorbeeld met spullen gegooid? Dan mag je daar een grens trekken. Geef op een erkennende manier je grenzen aan (“Je bent echt boos zie ik. Spullen kapot maken vind ik alleen niet oké.”) - en pak het speelgoed af. Interessant onderwerp voor je? Dan raad ik je zeker aan dat artikel met bewuste aandacht te lezen. 

Nieuwsgierigheid gaat over de controle durven loslaten en situaties met een open houding te willen onderzoeken. Net zoals Hughes zweer ik bij deze eigenschap. Lukt het je namelijk om nieuwsgierig te blijven naar je kind, dan ga je beter begrijpen wat je kind bezighoudt. Wat deze voelt en waarom. En yep: dat zorgt dus weer voor een betere verbinding, maar ook voor een sterkere samenwerking én het geven van een fijn voorbeeld (lerende houding). Het uitgangspunt van nieuwsgierigheid is dus om je kind beter te willen begrijpen. Merk op wanneer je voelt dat je jouw kind niet zo goed snapt of wanneer je geneigd bent om de controle te willen houden. controle staat namelijk haaks op nieuwsgierigheid. Bij controle heb je namelijk een gesloten houding - en bij nieuwsgierigheid een open mind. En geloof me: die nieuwsgierigheid doet wonderen als je écht wilt verbinden.

Ben niet even nieuwsgierig, maar blijf het 

Door niet aan te nemen dat jij weet wat er aan de hand is, creëer je ruimte voor nieuwsgierigheid. Dit helpt je om een situatie met een open houding te onderzoeken. Wat zit er onder het gedrag van je kind (iets met een ijsberg en wateroppervlakte)? wat is er mogelijk aan de hand (niet invullen)? En welke gedachten en gevoelens spelen er (oprecht luisteren)? Je leest ‘t: wil je nieuwsgierig zijn, maar vooral blijven, dan is het nodig om jezelf vragen te blijven stellen. Ga er niet vanuit dat jij alles al weet, maar ontdek de situatie en ga er open en oordeelvrij in. Onthoud: gedrag is communicatie. Het kan bijvoorbeeld helpen om jezelf af te vragen wat je kind je duidelijk wil maken. Ik zeg: oefenen maar!

Nieuwsgierigheid in de praktijk

Doe maar even niet: oordelen en invullen

• “Waarom deed je dat?!”
• “Natuurlijk, het ligt altijd aan de ander.”
• “Ik weet wel wat jij van plan bent, hoor…”
• “Je bent lui/moeilijk/egoïstisch."

Ga ervoor: begripvol en open minded reageren

• “Wil je me uitleggen hoe dat voor je is?”
• “Wat maakt je zo boos als ik … zeg/doe?”
• “Voel je je al langer zo?”
• “Kun je me helpen te begrijpen wat je toen voelde?”
• “Ik ben benieuwd waarom je het gevoel had dat…”

Empathie gaat over het kunnen inleven in het perspectief van je kind. Meevoelen dus - en gevoelens en ervaringen serieus nemen. De laatste eigenschap in SANE, maar dus zeker niet de minste. Toon jij empathie, dan voelt je kind zich geliefd en begrepen. Deze wordt niet gestraft als ‘ie iets ‘verkeerds’ doet. Of aan zijn lot overgelaten met zijn gevoelens als jij het niet begrijpt. Voelt jouw zoon/dochter zich beter begrepen, dan zullen emoties sneller door het lichaam gaan en dus óók sneller losgelaten worden. Dus nee: je hoeft de gevoelens niet te stoppen - en zeker ook niet prettig te vinden. Het gaat erom dat je begrip toont. Erkent dat deze gevoelens er zijn en daar de ruimte aan geeft. Lukt je dit? Dan leer je jouw kind dat geen enkel(e) emotie of gevoel verkeerd is. Dat alles er mag zijn. En dat ze zich nooit voor hun binnenwereld hoeven te schamen. Nou, dat klinkt makkelijk hè? Je voelt ‘m vast aankomen: in de praktijk is dat toch echt anders. Want: ons brein is bedraad om ongemak weg te nemen en problemen op te lossen. Neem het jezelf dus niet kwalijk, als het tijdens het oefenen een keertje niet lukt. Dat is namelijk waar oefenen ook voor bedoeld is.

Van ‘wegpoetsen’ naar ‘omarmen’

In de herhaling: je hoeft gevoelens dus niet weg te nemen, je hoeft ze ook niet fijn te vinden en je hoeft ook geen medelijden te hebben. Ontkennen, goedpraten, straffen en overtuigen maken de kans zelfs kleíner dat je kind zich gehoord en begrepen voelt. Precies wat we niet willen bereiken. Wat er ook gebeurt - en hoe groot of klein dit ook voor jou voelt - onthoud dat het áltijd gaat om erkenning. Probeer je te verplaatsen in je kind en probeer woorden te geven aan wat er aan de hand is. Erkenning zorgt voor de verbinding waar elk kind naar op zoek is. Vaak gaat dit hand in hand met gedrag wat ouders als vervelend ervaren. Een mooie uitdaging dus, om niet je eigen gevoelens de overhand te laten nemen, maar jouw kind te laten voelen dat zijn behoeften en emoties gezien worden. Niet de emoties zo snel mogelijk laten zakken dus, maar de ruimte geven.

De empathie toolbox

• Een luisterend oor met échte aandacht: Dat betekent: je volle aandacht erbij en die telefoon, laptop of dat boek echt even aan de kant leggen. 
• Reacties zonder taal: Skip geluiden zoals ‘oh’, ‘hmmm’ of ‘ah, ja’. Je reactie is sterker en voelt oprechter zonder deze ‘ruisgeluiden’.
• Behoeften, maar dan in woorden: Kinderen voelen veel, maar kunnen er lastiger woorden aan geven. Extra fijn als jij dit als ouder wel doet (“Ik denk dat je nu even met rust gelaten wilt worden, klopt dat?”).
• Gevoelens, maar dan in woorden: Hetzelfde verhaal als hierboven dus (“Dat moet zo frustrerend zijn geweest voor je”).
• Fantasiesferen: Ga mee in de fantasie van je kind en stap heel even samen in zijn/haar wereld (“Oh, dat zou leuk zijn, hè? De hele dag en nacht alleen maar gamen!”).